Denemarken heeft een herzien voorstel ingediend voor chatcontrole in de hele EU, in een poging om door het complexe terrein van onlineveiligheid en individuele privacy te navigeren. Hoewel het plan afwijkt van het verplichte toezicht op alle privégesprekken – bekend als ‘detectiebevelen’ – blijven er belangrijke twistpunten bestaan die aanleiding geven tot ernstige zorgen over de gebruikersrechten en de vrijheid van meningsuiting.
Het Deense voorstel introduceert een systeem waarbij bedrijven er vrijwillig voor kiezen om naar gevoelige inhoud in gecodeerde berichten te zoeken, in plaats van constante monitoring door technologieplatforms verplicht te stellen. Critici beweren dat dit onderscheid misleidend is, omdat de uitdrukking ‘vrijwillig’ in het EU-beleid vaak fungeert als een duwtje in de richting van feitelijke verplichtingen. Bedrijven die aarzelen om zich af te melden riskeren dat ze te maken krijgen met druk en potentiële nadelen van de regelgeving, waardoor ze effectief in de richting van naleving worden geduwd zonder expliciete wettelijke vereisten.
Dit vertrouwen op vrijwillige maatregelen is regelrecht in tegenspraak met het standpunt van het Europees Parlement (EP), dat benadrukt dat toegang tot privécommunicatie alleen mag worden verleend op grond van een gerechtelijk bevel. Het EP stelt dat dit van cruciaal belang is voor het handhaven van fundamentele privacyrechten en het stellen van een duidelijke grens tegen mogelijke overschrijding door EU-instellingen.
Naast de kwestie van de arrestatiebevelen krijgt het Deense voorstel ook kritiek op twee andere kritische fronten: beperkingen voor minderjarige gebruikers en de onderdrukking van anonieme communicatie. Artikel 6 van het voorstel zou personen onder de 16 jaar feitelijk verbieden populaire berichten-apps zoals WhatsApp of Telegram te installeren, daarbij verwijzend naar zorgen over online verzorging. Deze maatregel wordt echter gezien als onpraktisch en gemakkelijk te omzeilen door tieners die VPN’s gebruiken – een trend die al zichtbaar is in landen met soortgelijke beperkingen.
Bovendien beoogt artikel 4, lid 3, anonieme e-mail- en chataccounts te elimineren, waarbij gebruikers worden verplicht identificatiedocumenten of gezichtsherkenningsgegevens te verstrekken. Deze algehele verwijdering van de anonimiteit zou het klokkenluiden binnen de onderzoeksjournalistiek en maatschappelijke organisaties ernstig belemmeren, waardoor de vrijheid van meningsuiting mogelijk wordt bekoeld en cruciale informatie uit de publieke sfeer wordt achtergehouden.
Het Deense voorstel benadrukt de voortdurende strijd om onlineveiligheid in evenwicht te brengen met individuele vrijheden in het digitale tijdperk. Hoewel het voornemen om algeheel toezicht te vermijden een positieve stap is, roept het vertrouwen op vrijwillige maatregelen, de beperkingen op de toegang van minderjarigen tot communicatieplatforms en de ingrijpende beperkingen op de anonimiteit ernstige vragen op over de vraag of dit de privacy werkelijk beschermt of een gevaarlijk precedent schept voor toekomstige controlemechanismen.
